عوامل زیادی بر کوتاهی قد کودکان تاثیر می گذارد. اگر نقش ژنتیک را که عامل بسیار مهمی محسوب می شود کنار بگذاریم، بحث تغذیه به میان می آید و اینکه چه مواد مغذی و چه نوع تغذیه ای می تواند بر کوتاه قدی یا بلندقدی کودکان تاثیر بگذارد. شاید امروزه زیاد به این نکته توجه نشود که چاقی، به ویژه چاقی دوران کودکی، می تواند پیامدهای جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد که یکی از عوارض آن، کوتاهی قد است.همان طور که می‌دانید تأخیر یا کاهش رشد قدی خصلتی چند علیتی دارد. بدان معنی که در اغلب موارد هیچ عامل منحصر به فردی را نمی‌توان به عنوان تنها دلیل بروز این کوتاهی قد یا تأخیر رشد برشمرد. در بین علل مختلف آن، علل تغذیه‌ای از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و توجه بیشتری را در بین والدین به خود جلب نموده است.

مهم‌ترین عوامل تغذیه‌ای که عدم دریافت مقادیر کافی آن‌ها یا عدم تأمین نیاز به آن‌ها می‌تواند به تأخیر رشد قدی منجر شود، عبارتند از:
پروتئین، کلسیم، فسفر و منیزیم، روی، آهن، ویتامینA   ، مس و ید.

هر یک از این مواد مغذی دارای تأثیراتی خاص بر رشد قدی می‌باشند.

عنصر روی
کمبود روی با دریافت ناکافی منابع غذایی آن، افزایش دریافت فیتات‌ها، دریافت ناکافی پروتئین و آلودگی به کرم‌های روده ای مرتبط است. روی نقشی اساسی در رشد سلولی، تمایز سلولی و متابولیسم دارد.

کمبود رشد قدی یکی از اولین و غالب‌ترین علایم کمبود روی در انسان می‌باشد. همچنین شواهد گواه آن است که حداکثر رشد بالقوه‌ای که فرد می‌تواند در مراحل رشد خود به آن دست یابد، با کمبود روی دچار اختلال خواهد شد و در چنین شرایطی فرد به حداکثر رشد مورد انتظار خود دست نخواهد یافت.

در یک مطالعه بر روی پسران در سنین رشد، افرادی که رژیم غذایی همراه با مکمل روی مصرف می‌کردند، رشد قدی بیشتری در مقایسه با گروه دیگر که در برنامه غذایی خود عنصر روی را دریافت نمی‌کردند، نشان دادند. رشد ناکافی در پی دریافت محدود عنصر روی پدید می‌آید و پس از اصلاح رژیم غذایی و دریافت مقادیر کافی روی (در صورت مهیا بودن سایر شرایط مرتبط با رشد) جهش رشدی مشاهده می‌شود.

در برخی مطالعات، نتایج نشان داد در کودکانی که مبتلا به کم خونی فقر آهن هستند، تجویز مکمل آهن موجب افزایش رشد قدی در آنان شده است. در دیگر مطالعات تجویز مکمل آهن در کودکانی که به فقر آهن مبتلا نبودند، تأثیری بر رشد قدی نداشت

با دریافت مکمل روی در نوجوانان کشورهای خاورمیانه نظیر ایران رشد قدی بهبود یافته و از کوتاه قدی تغذیه‌ای (Nutrition dwarfism) جلوگیری می‌شود. در مواردی که برای مدت زمان طولانی دریافت روی به میزانی محدود و کمتر از نیاز فرد باشد، این کمبود مزمن روی می‌تواند به عنوان عامل محیطی موثر بر رشد قدی محسوب شود.

زمانی که رشد قدی را در دو جنس مورد مقایسه قرار می‌دهیم، دریافت مکمل روی با رشد قدی مناسب در پسرها ارتباط بیشتری داشت. کمبود روی از چند مسیر متابولیسمی می‌تواند بر رشد قدی تأثیر بگذارد. در سطح سلولی و مولکولی چندین آنزیم موثر در متابولیسم اسیدهای نوکلئیک و متابولیسم پروتئین برای ایفای نقش خود به عنصر روی وابسته‌اند و به همین دلیل ایجاد بافت‌های جدید نیاز به عنصر روی زیادی دارند.

در یک بررسی دقیق، مشخص شد که دریافت مکمل روی با افزایش غلظت روی در پلاسمای افراد تحت آزمون همراه بوده و در کودکان قبل از سن بلوغ، موجب افزایش رشد قدی و افزایش وزن شده ولی بر شاخص وزن برای قد آن‌ها بی تأثیر بوده است.

ویتامینA
کمبود ویتامینAو تأخیر رشد قدی یک معضل بهداشتی مرسوم در کشورهای در حال توسعه است. مطالعات مقطعی متعدد گواه ارتباط بین دریافت ناکافی ویتامینAو افزایش خطر کوتاه قامتی و لاغر بودن در افراد می‌باشد. البته در افرادی که برنامه غذایی آنان از نظر ویتامینAدچار کمبود است، مواد مغذی متعددی نیز کمبود خواهند داشت. البته دریافت مکمل ویتامینAتنها در افرادی که دچار کمبود این ویتامین هستند موجب بهبود و افزایش رشد قدی می‌شود.

 
آهن
در برخی مطالعات، نتایج نشان داد در کودکانی که مبتلا به کم خونی فقر آهن هستند، تجویز مکمل آهن موجب افزایش رشد قدی در آنان شده است. در دیگر مطالعات تجویز مکمل آهن در کودکانی که به فقر آهن مبتلا نبودند، تأثیری بر رشد قدی نداشت. در مجموع، مکمل آهن در کودکان مبتلا به کم خونی فقر آهن می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر رشد قدی آنان داشته باشد.

 
ید
از دیگر عناصری که تأثیر قابل توجهی در رشد قدی می‌تواند داشته باشد، عنصر ید است. بررسی‌ها گواه آن است که حتی کمبود حاشیه‌ای ید در برنامه غذایی نیز می‌تواند تأثیر منفی بر رشد قدی داشته باشد و به اختلال رشد منجر شود. البته خوشبختانه با پیگیری و مکمل یاری عنصر ید که به صورت افزودن ید به نمک طعام در حال انجام است، نگرانی‌های گذشته مبنی بر احتمال دریافت ناکافی ید از طریق برنامه غذایی کاهش یافته است.
 
کلسیم، فسفر و منیزیم

 این سه عنصر نقش مهم و اساسی در ساختار استخوان و رشد بافت اسکلتی دارند.کمبود این عناصر می‌تواند به اختلال در رشد استخوان‌ها منجر شده و رشد این بافت را تحت تأثیر قرار دهد.

 در آخر:

بر اساس یک مطالعه جدید که به روش متاآنالیز انجام شده است، شواهد گواه آن است که دریافت آهن و ویتامینAبه تنهایی و یا آهن و روی، آهن و ویتامینA، روی و ویتامینAتأثیری بر رشد قدی، وزن و یا شاخص وزن برای قد در کودکان کمتر از 5 سال ندارد.

دریافت مکمل روی به تنهایی بر شاخص وزن به قد اثر محدودی داشته ولی بر وزن و قد کودکان کم سن تأثیری ندارد.از طرف دیگر مکمل‌هایی با چند ماده مغذی تأثیری محدود بر افزایش قد می‌توانند داشته باشند.

نکته حائز اهمیت در این بحث آن است که در صورتی که کمبود ماده مغذی خاص در بدن وجود داشته باشد، دریافت مکمل آن می‌تواند در تعدیل علایم موثر باشد. مطالعات نیز گواه آن است که اگر کمبود ماده مغذی مورد نظر در بدن فرد وجود نداشته باشد، دریافت مکمل آن تأثیری بر رشد قدی نخواهد داشت. بنابراین در مصرف و یا تجویز مکمل‌های تغذیه‌ای زیاده‌روی نکرده و قبل از اقدام به مصرف هر نوع مکملی، ارزیابی مربوط به وضعیت تغذیه‌ای آن ماده مغذی را در نظر داشته باشید

گردآوری:ناصح پهلوانی

با تشکر: ناصح پهلوانی

اسیدهای چرب امگا ,گروهی از چربی ها هستند که برای بدن ضروری بوده و وظایف بسیار پیچیده ای در بدن به عهده دارند و متشکل از W3 , W6 , W9 هستند.از این میان امگا3 از یک سو بدلیل اثرات بسیار کلیدی که دارد و از سوی دیگر به علت آن که کمبود آن در رژیم غذایی ما به چشم می خورد بیشتر مورد توجه قرار میگیرد

 

بقیه در ادامه مطلب

 

با تشکر: محمدرضا یکتا

دورانهای زندگی‌ متفاوت است.نیاز های غذایی تغییر می‌یابد .، متابولیسم کاهش یافته و برخی‌ تغییرات فیزیولوژیک در بدن روی میدهد که تحت تاثیر شیوه زندگی‌ که از دوران کودکی تا سالمندی در پیش گرفته ایم وضعیت سلامتی ما در این برهه از زندگی‌ را رقم می زند. یکی‌ از مشکلات شایع در دوران سالمندی مشکلات استخوانی و روماتولوژیک است . از اینرو قصد داریم تا در مورد آرتریت استخوانی یا به اصطلاح آرتروز به شما اطلاعاتی‌ دهیم

به نظر می رسد در آرتروز برنامه غذایی از طریق سیستم ایمنی اثر می کند تا جایی که برای پیشگیری یا تعدیل اثرات این بیماری، یکی از مواردی که توصیه می شود حذف یا تعدیل موادغذایی سازنده ترکیبات زمینه ای تحریک التهابات و استفاده بیشتر از مواد کاهش دهنده التهابات است. بنابر تاکید دکتر سید ضیاءالدین مظهری، متخصص تغذیه و رژیم درمانی، غذاهایی که دارای اسیدهای چرب امگا3 هستند (ماهی ها، روغن گردو، کتان و سویا) و کاهش دریافت غذاهایی که دارای اسید آراشیدونیک هستند (پیه گاو، گوشت قرمز، فرآورده های گوشتی مثل سوسیس و کالباس و جگر) توصیه می شود.

استفاده کافی از منابع غذایی حاوی آنتی اکسیدان هایی نظیر ویتامین های E ، C، بتا کاروتن، ویتامین D ، ریزمغذی هایی مثل سلنیوم، روی و منیزیم و سایر مواد معدنی که در ساختمان استخوان ها وجود دارند مثل کلسیم و فسفر که در دانه ها و مغزها به وفور یافت می شوند، همچنین شیر و لبنیات کم چربی، سبزی و میوه به ویژه آنهایی که دارای ترکیبات اگزالات و فیتات نیستند از دیگر توصیه های رژیمی است که این متخصص تغذیه پیشنهاد می کند. در همین رابطه جایگزین کردن غذاهای مملو از انواع گوشت های قرمز و سفید به جز آبزیان و رژیم های تهیه شده از منابع گیاهی و تکمیل آنها با شیر یا ماهی فرپز، کبابی یا بخار پز، بدون سرخ کردن در روغن نیز می تواند بسیار مفید واقع شود. از جمله غذاهای دیگری که متخصصان تغذیه استفاده از آنها را تاکید می کنند منابع حاوی گلوکزآمین و کندورایتین است که از غذاهای حاوی کلاژن مثل استخوان ها و غضروف های حاوی ژلاتین فراهم می شوند. مواد غذایی نظیر پاچه، پای مرغ و قلم است که خوشبختانه در حال حاضر در کشور ما سوپ های تهیه شده از آنها به عنوان یک غذای سنتی و مناسب به کار برده می شود.

? کلید طلایی

سرلوحه اقدامات تغذیه ای درهر دو جنس (زن و مرد) و در هر سنی، کاهش تدریجی اصولی و علمی اضافه وزن و چاقی هایی است که در هر درجه از پیشرفت قرار دارند. بنابراین، درمان و پیشگیری این بیماری پیر و جوان نمی شناسد و با رعایت برخی از اصولی که دکتر مظهری پیشنهاد می کند یعنی یک رژیم غذایی متعادل، متناسب و متنوع (با توجه به مقدار انرژی مورد نیازفرد) با در نظر گرفتن سن، جنس، وضعیت فیزیولوژیکی، قد و وزن و فعالیت های بدنی و زمینه های ژنتیکی به طور کلی می توان با کاهش میزان کالری دریافتی روزانه به میزان 250 یا 350 حداکثر تا 750 کیلو کالری، از شدت بیماری کم کرد یا در برخی از موارد بروز این بیماری را به تاخیر انداخت.

? مشکل لاغری

تا به حال دیده اید فردی لاغر به آرتروز دچار شده باشد؟ قطعاً بله. البته شاید با این پاسخ، افراد لاغر مبتلا به آرتروز شاکی بشوند. در توضیح این مساله دکتر مظهری می گوید:«این موضوع به این معنا نیست که افراد لاغر از دسترس آرتروز در امان هستند بلکه مفهوم این جمله داشتن یک رژیم غذایی درست است. زیرا افراد لاغری که وزن شان متناسب با قدشان نیست نیز احتمال دارد به آرتروز مبتلا شوند. بنابراین، یک رژیم متعادل و درست برای تعدیل وزن به مفهوم کم کردن وزن و لاغر شدن نیست بلکه رعایت اصولی، علمی و متعادل رژیم غذایی اصل هر اقدام محسوب می شود.»

? حساسیت به غذا

آرتروز یک بیماری پیشرونده و مزمن است که بهبودی قطعی ندارد. به نظر می رسد در بسیاری از موارد، اولین مرحله اصلی در درمان آرتروز، رساندن وزن به حد ایده آل است. وزن اضافی باعث ایجاد فشار روی مفاصل و در نتیجه تشدید عوارض آرتروز می شود. دکتر مظهری در این رابطه با اشاره به مواد غذایی حساسیت زا می گوید:»10 تا 35 درصد مبتلایان به آتروز به نوعی به یکی از انواع مواد غذایی مصرفی حساسیت دارند. به این ترتیب که 4 تا 10 ساعت پس از مصرف ماده غذایی که به آن حساسیت دارند عوارض بیماری ها گسترش و شدت پیدا می کند. بنابراین، شناخت و حذف این مواد از رژیم غذایی اهمیت زیادی دارد.»البته از آنجا که آمارها نشان داده اند40 درصد از مبتلایان به این بیماری، به درجات مختلفی از سوء تغذیه مبتلا هستند، به رغم توصیه بالا باید دقت شود که این گروه اخیر دچار کمبود یا عدم تعادل مواد مغذی دریافتی مختلف چه در بعد بیش خوری و چه در بعد کم خوری و عدم تعادل مواد مغذی نشوند زیرا در صورت این اتفاق رفع کمبود آنها مهم است.

? آرتروز دارید؟ این غذاها را نخورید

دکتر مظهری مصرف چربی های اشباع، روغن های هیدروژنه یا جامد، غذاهای پرچرب و سرخ کرده و شکر را توصیه نمی کند چرا که این مواد غذایی با ایجاد اسیدیته بالای محیط داخلی مفاصل، باعث درد بیشتری در مفاصل و در نتیجه التهابات آنها می شوند. وی در ادامه در صورت امکان، حذف موارد زیر را در کاهش شدت بیماری آرتروز موثر می داند:

? مهارکننده های جذب کلسیم نظیر گوشت قرمز، لبنیات، تخم مرغ، الکل، قهوه، اکثر شیرینی جات و نمک اضافی

? غذاهای دارای اگزالات بالا مثل اسفناج، زغال اخته، آلوها و ریواس

? غذاهای ایجادکننده تورم مانند، تمامی چربی های حیوانی، لبنیات، دانه های چرب، کره گیاهی

نویسنده و گردآورنده: ناصح پهلوانی

زمانی که بیماری کلیوی به مرحله نهایی خود می‌رسد و کلیه‌ها عملکرد طبیعی خود را تقریبا به‌طور کامل از دست می‌دهند، بیماران باید تحت درمان با دیالیز و یا پیوند کلیه قرار گیرند. دیالیز به دو روش همودیالیز (Hemodialysis) و یا دیالیز صفاقی (Peritoneal dialysis) انجام می‌شود. همودیالیز روشی است که طی آن، مواد زائد خون به‌وسیله دستگاه دیالیز (که مانند یک کلیه مصنوعی عمل‌ می‌کند) تصفیه می‌شود

سندرم نفروتیک افزایش نفوذپذیری گلومرول ها در برابر پروتیین های پلاسما،بخصوص آلبومین و دفع آنها از طریق ادرار می باشد که معمولا علاوه بر آلبومین،آلفا و بتا گلوبین هم دفع می شوند.در نتیجه دفع پروتیین از طرق ادرار ادم یا خیز(احتباس آب در بدن) همراه با بیماری دیده می شود.میزان دفع پروتیین از طریق ادرار حتی ممکن است به 30گرم در شبانه روز برسد.میزان  تری گلیسرید و کلسترول پلاسما هم بالا میرود. 
یکی از حالاتی که درا ین بیمای ظاهر میشود سخت شدن شریان های کلیوی است.عوامل موثر در بروز این بیماری عبارتنداز: بیماریهای عفونی، گلومرونفریت،مسمومیت با جیوه یا سموم یا داروهای مختلف و دیابترژیم درمانی در سندرم نفروتیک: 
اولین عامل مهم از نظر رژیمی ترمیم پروتیین های هدر رفته از طریق ادرار است. در نتیجه یک رژیم غنی از پروتیین و محدود از سدیم مناسب وضع بیمار است. کیفیت پروتیین برای این بیماران بیشتر از مقدار آن حائز اهمیت می باشد.میزان توصیه شده پروتیین8/0گرم با ازای هر کیلو گرم وزن بدن است که 60 درصد آن باید پروتیین با کیفیت بالا باشد.میزان انرژی مورد نیاز 35 کیلو کالری یه ازاء هر کیلو گرم از وزن    ایده ال است. دریافت پتاسیم نباید بیش از یک رژیم غذایی معمولی باشد. 

سندرم نفروتیک افزایش نفوذپذیری گلومرول ها در برابر پروتیین های پلاسما،بخصوص آلبومین و دفع آنها از طریق ادرار می باشد که معمولا علاوه بر آلبومین،آلفا و بتا گلوبین هم دفع می شوند.در نتیجه دفع پروتیین از طرق ادرار ادم یا خیز(احتباس آب در بدن) همراه با بیماری دیده می شود.میزان دفع پروتیین از طریق ادرار حتی ممکن است به 30گرم در شبانه روز برسد.میزان  تری گلیسرید و کلسترول پلاسما هم بالا میرود.
یکی از حالاتی که درا ین بیمای ظاهر میشود سخت شدن شریان های کلیوی است.عوامل موثر در بروز این بیماری عبارتنداز: بیماریهای عفونی، گلومرونفریت،مسمومیت با جیوه یا سموم یا داروهای مختلف و دیابترژیم درمانی در سندرم نفروتیک:
اولین عامل مهم از نظر رژیمی ترمیم پروتیین های هدر رفته از طریق ادرار است. در نتیجه یک رژیم غنی از پروتیین و محدود از سدیم مناسب وضع بیمار است. کیفیت پروتیین برای این بیماران بیشتر از مقدار آن حائز اهمیت می باشد.میزان توصیه شده پروتیین8/0گرم با ازای هر کیلو گرم وزن بدن است که 60 درصد آن باید پروتیین با کیفیت بالا باشد.میزان انرژی مورد نیاز 35 کیلو کالری یه ازاء هر کیلو گرم از وزن    ایده ال است. دریافت پتاسیم نباید بیش از یک رژیم غذایی معمولی باشد.

نویسنده: ناصح پهلوانی